Oogletsels komen bij cavia’s relatief vaak voor, omdat ze met hun neus in het hooi en zaagsel “wroeten”.
Anatomie:
Het oog is een bol die gevuld is met vocht, dit vocht wordt 24 uur per dag ververst en het overtollige vocht wordt afgevoerd. Hierdoor heeft de oogbol continue de juiste spanning.
De oogleden zorgen ervoor dat er geen stof op de oogbol blijft plakken. Verder wordt met behulp van de oogleden het traanvocht over de oogbol uitgesmeerd, met dit traanvocht worden de buitenste cellen van de oogbol van voedingsstoffen voorzien (immers er is geen bloedvoorziening in het doorzichtige gedeelte van de oogbol aanwezig).
De oogbol ligt in de schedel van de cavia, omgeven door botweefsel met daarin de wortels van de kiezen en een benig uitsteeksel van de onderkaak.
Het doorzichtig gedeelte van de oogbol heet de cornea.
De cornea bestaat uit een buitenste laag epitheel cellen, een middelste laag stroma (dit is de dikste laag) en een binnenste laag, het endotheel.
Het witte deel dat rond de cornea ligt heet sclera (dit deel bevat bloedvaten)
Is één oog of zijn twee ogen beschadigd?
Zijn beide ogen aangetast dan is er meestal sprake van een infectie met een bacterie of een virus. Is één oog aangetast dan is meestal trauma de oorzaak.
Een beschadiging aan de cornea (= het doorzichtige deel van de oogbol):
Als de oogbol is beschadigd, is er meestal sprake van extra traan productie. Verder zal de cavia het oog dichtknijpen als gevolg van de pijn.
Het is belangrijk dat uw dierenarts m.b.v. fluoresceïne bekijkt waar de beschadiging zich op de cornea bevindt. Fluoresceïne is een groene kleurstof die zich hecht aan beschadigde corneacellen.
Dit om vast te stellen hoe groot de beschadiging is en om te controleren of er geen strootje meer onder de oogleden zit!
Beschadigingen aan de periferie van de oogbol genezen sneller dan beschadigingen in het centrum van de oogbol en kleine beschadigingen genezen natuurlijk sneller dan grote beschadigingen. Als de hele cornea beschadigd is, is de oorzaak meestal een etsing van de cornea met b.v. zeep, anti ecto-parasitica of stof (b.v. cement)of is er sprake van een diepe beschadiging!
Een oppervlakkige beschadiging aan de cornea is veel pijnlijker dan een diepe beschadiging !!
Als er sprake is van een oppervlakkige beschadiging van de cornea dan is er alleen maar sprake van tranenvloed en het dichtknijpen van het oog.
Binnen één week heeft de cornea zich zonder litteken hersteld!
Uw dierenarts zal een zalf voorschrijven zoals CAFzalf, of Fucithalmic . Zo vaak mogelijk het oog zalven geeft het beste resultaat.
Bij een iets diepere beschadiging, tot op 1/3 van de cornea, zijn de klachten wat heftiger, echter ook hier hersteld de cornea zich weer volledig en wordt weer transparant. Microscopisch blijft er wel een klein litteken in de vorm van een “delletje” bestaan.
Bij diepere beschadigingen van de cornea (dieper dan 1/3 deel van de cornea), is er meteen sprake van cornea oedeem. D.w.z. door de beschadiging neemt de cornea vocht op, zwelt en neemt een blauwe ondoorzichtige kleur aan. Veel mensen denken dan dat de cavia blind wordt, dit kan echter weer weg trekken.
Deze beschadiging is zo groot dat er bloedvaten vanaf de zijkanten van het oog (= sclera) naar het defect toe groeien, om de beschadiging te herstellen. Het duurt even voordat de bloedvaten vanuit de rand van het oog tot de beschadiging zijn gegroeid. Voor veel mensen is dit erg beangstigend; de blauwe cornea en de rode bloedvaten zijn echter een teken van herstel!
Als de bloedvaten tot aan de beschadiging zijn gegroeid ontstaat er in de beschadiging een roze-rood blazig littekenweefsel. Dit roze littekenweefsel wordt omgezet in wit littekenweefsel. Deze cavia’s moeten met oogzalf worden behandeld en onder begeleiding van de dierenarts blijven staan, zodat een eventuele ontsteking van het binnenste van de oogbol tijdig wordt gediagnosticeerd en behandeld.
Een beschadiging van de cornea zoals hierboven beschreven waarbij de vaatingroei ontbreekt heet een indolent ulcus d.w.z. de beschadiging heeft niet de neiging om te genezen. De dierenarts moet dit soort beschadigingen behandelen anders treedt geen herstel op.
Diepe beschadigingen tot het binnenste laagje van de cornea zijn voor cavia meestal funest. De kans is groot dat de oogbol zo zeer beschadigd wordt dat hij gaat lekken. In dit geval moet men het oog laten verwijderen. Verder is er bij deze ernstige beschadigingen vaak ook sprake van een ontsteking van het binnenste van de oogbol.
Doet zich deze complicatie voor dan is er al gauw sprake van “groene” staar ofte wel glaucoom.
Bij glaucoom is de afvoer van vocht uit het binnenste van de oogbol afgesloten waardoor de oogbol steeds dikker wordt. Door de druk van binnen uit wordt de cornea blauw en de oogbol groter. Er is dus sprake van cornea oedeem ondanks dat het oog tijdens het onderzoek met fluoresceïne geen groen verkleuring van de cornea laat zien, (er is geen beschadiging van de buitenste laag van de cornea). Mogelijk puilt het oog iets naar buiten. Deze aandoening is erg pijnlijk en het is voor de cavia beter om in dit soort gevallen het oog te laten verwijderen of de
cavia in te slapen!
Als de cornea beschadigd is moet men het oog erg zorgvuldig nakijken om een evt. “strootje” dat onder het ooglid, in de conjunctiva zit te ontdekken en te verwijderen!
Als een cavia een cornea letsel heeft t.g.v. een strootje dat in de conjunctiva steekt en de eigenaar wacht hier te lang mee, om naar de dierenarts te gaan, is de kans aanwezig dat dit strootje onder de conjunctiva terecht komt en de dierenarts het strootje niet meer met een pincet kan verwijderen. In dit soort gevallen zien we dat de conjunctiva fors zwelt en als een roze “ballon” langs het oog te voorschijn komt! Deze “vreemde voorwerpen” achter het oog blijven voor ontstekingen zorgen, totdat zij een weg naar buiten gevonden hebben! (desnoods ten koste van de oogbol).
Een ander probleem bij cavia’s is een uitpuilend oog, waarbij men aan het oog geen afwijkingen ziet. In dit geval moet men zich afvragen waarom een gezond oog uitpuilt!
Zoals eerder gezegd zit de oogbol in de schedel en wordt omgeven door bot. Ontstaat er nu een gezwel achter het oog dan zal dit gezwel het oog naar buiten duwen!
Meestal ligt een ontsteking c.q. abces van een wortel van een kies hieraan ten grondslag.
Als we dan een röntgenfoto van het hoofd van de cavia maken zien we dan vaak een abces achter het oog. Soms is dit abces ontstaan uit een ontsteking in de wortel van een kies, maar er kan ook een “strootje” door het zachte gehemelte heen steken.
Verder is er een aandoening waarbij de cornea centraal uitdroogt t.g.v. het onvermogen om de oogleden te sluiten (= lagophthalmus).
Lagophthalmus komt voor bij volwassen cavia’s met het z.g. pea eye, of fatty eye. (dit is een uni – of bilaterale uitpuiling van traan- of speekselklierweefsel uit het onderooglid.
De behandeling bestaat uit het druppelen van het oog met kunsttraan.
Fokkers moeten dit soort dieren uitsluiten van de fokkerij. Fatty eye op zich is geen ernstige aandoening.
Wat als beide ogen tranen, rood zijn en ietsjes worden dicht geknepen?
Als eerste moet dan worden vastgesteld of de cornea is beschadigd. De dierenarts brengt wat kleurstof in het oog aan en spoelt de overtollige kleurstof weg. Als er een groen verkleuring op de oogbol aanwezig blijft is er sprake van een beschadiging.
Als de oogbol niet groen verkleurt maar toch rood doorlopen is blijven er een aantal andere oorzaken over:
Een conjunctivitis en/of een keratitis.
Omdat een keratitis bij een cavia zelden alleen voorkomt wordt deze hier niet besproken.
De conjunctiva is het rode/roze vlies dat de oogbol en de oogkas met elkaar verbinden. In de conjunctiva verzamelt zich het traanvocht. Normaal is de conjunctiva niet te zien!
Een conjunctivitis kan veroorzaakt worden door :
- virus pneumonie (= coronavirus), deze infectie wordt het meest gezien bij grote groepen cavia’s. NB SARS bij de mens wordt mogelijk ook veroorzaakt door een coronavirus).
- streptococcus pneumonie !!!! (is een zoonose).
- streptococcus zooepidemicus
- pasteurellose
- salmonellose ( is een zoonose)
- stafylokokken
- bordetella infectie !!!!
- chlamydiën ( is zelflimiterend)
- toxoplasma gondii
- strootje of een ander vreemd voorwerp in de conjunctivaalzak
- trauma; bloeduitstorting na een val van grote hoogte etc..
De hierboven genoemde ziekten hebben allen ongeveer de zelfde symptomen, alleen 10) en 11) kan men met een goed lichamelijk onderzoek uitsluiten!
De andere ziekten kan men alleen met laboratoriumonderzoek proberen te bevestigen, echter dit is in de praktijk niet mogelijk!
Voor de volledigheid wordt hieronder het ziekteverloop van deze ziekten beschreven:
Ad 1 ) Viruspneumonie
Deze infectie verspreidt zich via de lucht. Om tot een ziekte uitbraak te komen, moeten de dieren een verminderde weerstand hebben. De ziekteverschijnselen zijn: een verminderde eetlust niezen, neusuitvloeiing, een moeilijke ademhaling, een conjunctivitis met ooguitvloeiing en soms een plotseling sterfte geval. Een therapie is niet mogelijk, men kan alleen symptomatisch met oogzalf, antibiotica, een hogere luchtvochtigheid, de juiste omgevingstemperatuur, vitamine giften en infusen helpen.
Ad 2) Streptococcus pneumonia
De dieren eten niet, vermageren, hebben waterige neusuitvloeiing, niezen, hoesten zijn wat kortademig. Hebben een etterige conjunctivitis. Draainek t.g.v. een middenoorontsteking kan voorkomen. Verder neemt men vaker een abortus bij zwangere zeugjes waar of ziet men ook jongen die dood geboren worden.
Therapie; bestaat uit het geven van antibiotica om secundaire infecties te voorkomen, echter de prognose is matig tot slecht omdat de dieren vaak in een vergevorderd stadium van de ziekte worden aangeboden. Deze ziekte is een zoonose (dwz deze ziekte verwekker kan ook bij de mens ziekte verschijnselen veroorzaken).
Ad 3) Streptococcus zooepidemicus
De dieren gaan acuut dood t.g.v. massale bloedingen of de ziekte heeft een langzamer verloop, dit is afhankelijk van de individuele weerstand van het dier. Bij een langzamer verloop krijgen de dieren koorts, ontstaan er abcessen in de halslymfeknoop. Als zich een middenoorontsteking voordoet is er sprake van een draainek.
De dieren zijn kortademig t.g.v. een bronchopneumonie, verder is er sprake van waterige neus- en ooguitvloeiing. Er kunnen abcessen in of achter de oogbol ontstaan en er is sprake van een artritis. Ook ontstekingen in de hartspier en de nieren kunnen het dier funest worden!
De therapie bestaat uit het geven van antibiotica en het openen van de abcessen zodat deze gespoeld kunnen worden. De therapie is helaas vaak zonder succes.
Ad 4) Pasteurella multocida
De infectie is vaak afkomstig via het voer, door contact met wilde konijnen, muizen en ratten.
De dieren kunnen acuut sterven of zij ontwikkelen een bronchopneumonie met neusuitvloeing en ooguitvloeing. In een later stadium ontstaat een ontsteking van het harte zakje en de vliezen in de borstkast. Soms ziet men ook een draainek, vagina uitvloeiing en diarree.
De therapie bestaat uit het geven van antibiotica.
Ad 5) salmonellose
De infectie verloopt vaak via voer dat gecontamineerd is door wilde muizen, ratten en konijnen. De ziekte kan symptoomloos verlopen, maar er kan ook sprake zijn van een verdwenen eetlust en diarree, deze dieren sterven vaak na enkele dagen. In het ergste geval vermagert de cavia chronisch, heeft zo nu en dan diarree, last van ooguitvloeiing en een moeilijke ademhaling. Deze ziekte is een zoonose!
Ad 6) Stafylokokken infectie
Door een wond in de huid raakt het dier geïnfecteerd. In de meeste gevallen is er sprake van een zoolzweer. De dieren krijgen ademhalingsklachten en ooguitvloeiing. In langdurige ziektegevallen wordt ook de nier, lever en milt aangetast.
De therapie bestaat uit het geven van antibiotica.
Ad 7) Bordetella
Deze infectie kan symptoomloos verlopen echter in sommige gevallen ziet men een chronische bronchopneumonie evt. met een hepatitis en een middenoorontsteking en een conjunctivitis. De therapie bestaat uit het geven van antibiotica.
Ad 8) chlamydiën
Deze ziekte is vaak zelflimiterend. Men kan een tijdelijke conjunctivitis waarnemen.
Ad 9) toxoplasma
Toxoplasma is een infectie die de dieren kunnen oplopen door besmet gras en besmette groenten te eten. De ziekte verloopt vaak symptoomloos. Soms ontstaat een middenoorontsteking met draainek tot gevolg.
Een therapie is er niet.